Vitray sanatını nasıl icra edebilirim?

Meral Eser Meral Eser
Skylights, Glasstec Glasstec Other spaces
Loading admin actions …

Önceden belirlenmiş bir figür ya da deseni ortaya çıkarmak üzere, cam materyalinin kesilmesi ve renklendirilmesi işlemine vitray uygulaması diyoruz. Teknik olarak günümüzde geliştirilmiş olması ile birlikte, çok eski zamanlardan beri uygulanagelmiştir. Selçuklulardan günümüze kadar gelmiş olan tekniklerden biri alçı vitray uygulamasıdır. Batı usüllerindeki teknik uygulamalar ise kurşun bazlı yapılan vitray süslemelerdir. Camilerde, kiliselerde, ev dekorasyonu için kullanılan ayna çerçevelerinden, kapı camlarına kadar, aksesuarlarda dahi vitray kullanımına rastlayabilirsiniz. Vitray süslemelerinde uygulama aşamasına geçmek üzere temel olarak; transparan cam vitray boyası, siyah cam vitray boyası, mat cam, siyah kontur ve fırça kullanılır. 

Vitray cam uygulamalarında cam yüzeyi doğrudan boyanarak işlem yapıldığı sanılır fakat doğrusu camın imalat sırasında içerisine boya aktarılmasıdır. Fırında cam ve boyanın birleşimi bu yolla sağlanır. Genel olarak cam yüzeyin boyanarak uygulandığı işlemler yalancı vitray  ya da boyama vitray olarak adlandırılır. Eğer yüzeyin boyandığı yalancı vitray uygulaması kullanıyorsanız, güneş ışığına maruz kaldığında renklerin akmaya başladığını göreceksiniz. Dış yüzeyin bu sebeple boyanmadığı gerçek vitray uygulamalarında güneş ışığında akma söz konusu olamaz. Evlerini vitray süslemeleri ve aksesuarlarla dekore etmek isteyenler için, vitray süslemelerinin nasıl uygulanacağı hakkında bazı pratik bilgiler derledik. 

Araç ve gereçler

Vitray sanatını uygulamak için malzeme bazlı işlemlere ayırarak geniş bir yelpazeye yayılan bir malzeme listesi hazırlanabilir. Cam kesici, vitray boyası, mat cam, yağ, pense, bakır folyo, lehimleme ve taşlama materyalleri, emniyeti sağlamak üzere bir çift eldiven, koruyucu gözlük ve ilgili kesme aletleri temel gereksinimler olacaktır. Bunların yanı sıra örneğin, macunlu vitray uygulamasında kullanılacak malzemeler; uygulanacak yerin ebatlarında kesilmiş vitray camı, elmas uçlu kesici, selülozik vernik, selülozik tiner, pense, silikon, renkli camlar, ispirto kalemi hazırlanması gerekebilir. 

Kurşunlu vitray uygulamasında kullanılacak malzemeler için; arzu edilen renklerde cam materyaller, kurşun, selülozik tiner, lehim, elmas uçlu kesici, ispirtolu kalem, pense gerekecektir. Ardından yapılması istenilen figur veya desen çizilir ve renklendirilir. Boyalı vitray uygulamasında kullanılacak malzemeler için; kullanılacak vitray camı, vitray boyaları, fırça ve kesici aletler gerekecektir. Mozaik cam vitray uygulamalarında ise; siyah cam vitray boyası, transparan cam vitray boyası, siyah kontür, mat cam ve fırça kullanılmaktadır. Camın mat kısmına eskiz çizilir ve boş kısım için fırça yardımıyla dolgu boyası uygulanır.

Cam üzerine işlem ve tasarım

Öncelikle hangi figür ya da deseni işleyeceğinize dair bir fikriniz olmalı. Cam kesme işleminden hemen önce, uygulanacak yüzey alanının belirlenmesi için tercih edeceğiniz figür veya desenler üzerine bir araştırma yapabilirsiniz. Bunun internet üzerinden bulabileceğiniz şahane renk kombinasyonlarını barındıran desenlerden birini kolaylıkla ve hızla seçip çıktısını alabilirsiniz. Elde ettiğiniz şekil ve şemali işleyeceğiniz mat cam yüzeyinin boyutlarını hatları ile birlikte belirleyiniz. 

Cam kesme işlemi: Düz ve eğri çizgiler

Kalıp için hazırladığınız çıktı veya eskizleri makasla boşlukları çıkarılacak şekilde kesebilirsiniz. Uygulayacağınız desenin cam üzerindeki hatlarını belirledikten sonra, pratik bir yolla tasarım eskizinizi mat camın altına koyarak, camın üzerinden hatlarını elmas uçlu kesici ile kesebilirsiniz. Kalıptaki her bir engin bulunduğu alanı renklerle işaretleyip, her bir kalıbı ayrı ayrı kesip, cam altına koyabilirsiniz. Renkli ya da mat camlar, eskizin dış hatlarından kesilmeye başlanırken dış hatlarından 1,5 mm. ya da 2 mm. dışından kesilirse, daha sonra penseile fazlalıklar çıkarılarak, kurşunla lehim yapılarak silinebilir. Keserken etrafında oluşan çapaklardan kurtulmak için, rodaj makinesi kullanabilir, daha sonra alüminyum folyo ile yapıştırırken sıkıntı olmamasını önleyebilirsiniz. 

Taşlama ve bakır folyo

Cam soğukken folyo yapışamaz. Cam ısısının mümkün derecede kontrollü ayarlanması gerekir. Ne çok sıcak, ne çok soğuk. Çok sıcak tutarsanız camın çatlama ihtimali gerçekeşebilir. Çok soğukta da yapışma gerçekleşmeyeceğinden, orta karar bir sıcaklık en idealidir. Bakır folyonun tek tarafı yapışkanlıdır. Dolayısıyla kesilen camların etrafına sararak yapıştırabilirsiniz. 

Bakır folyonun cam kalınlığından 2 mm.'den daha geniş olması tavsiye edilir.  Mümkünse bir temizlik bezi ile camın etrafına bakır folyo işlemeden önce silebilirsiniz. Zamanınız varsa ısıtmayı da deneyebilirsiniz, sadece bir petek üzerinde ısıtmak da yeterlidir. Isıtma işleminden sonra bakır folyo çok daha iyi ve sağlam yapışacaktır. Camı dik tutmanızı öneririz. Nitekim bakır folyoyu yapıştırmadan önce sabitlemek, olası kayma ihtimali azaltır. Bakır folyonun üst ve alt kısımları, ya da sağ ve sol taraflarında artan fazlalıkları kıvırarak yapıştırın. Bakır folyoyu sabitlemek ve sağlamlaştırmak için iyice ezmeyi unutmayın, bunun için sert bir taş ya da aletten faydalanabilirsiniz.

Lehimleme

Bakır folyonun üzerine lehim yaparak cam ile bütünleşmesini sağlayabilirsiniz. Bakır folyonun üzeri çabuk kararacağından, fazla bekletmeden lehimleme işlemine geçebilirsiniz. İşlemi bitirmeden önce son kez cam aralarında boşluk var mı diye kontrol edebilir, gerekirse yeniden lehimleyebilirsiniz. Bakır folyonun üstten ve alttan taşması söz konusu olabilir, kenarları çerçeveleyerek sarıp, üzerini tekrar lehimleyebilirsiniz. Vitrayın yıkanması işlemine geçmeden önce lehimleme işlemleri eksik bırakılmamalıdır. Dolayısıyla öne ve arka taraf lehimlenir ve vitray yıkanmaya hazırdır.

Camların lehimlenecek bakır folyolu yüzeylerine bir fırça yardımıyla lehim pastası ya da lehim suyu sürülebilir. Birbirlerine havya yardımıyla lehimlenebilir. İstenilen her iki yüzeye de lehimleme yapılır. Lehimleme ardından bakır tel ya da kurşun kullanarak vitrayı sağlamlaştırabilirsiniz. Arzunuza göre karartma işlemine de geçebilirsiniz. Bunun için patina suyu kullanılabilir, bakır veya siyah tonlarını tercih edebilirsiniz. Ayrıca lehimleme makinesi çok sıcak olacaktır, gözünüze parçalar kaçmaması için koruma yöntemlerini değerlendirebilirsiniz. Gözlük kullanabilir ve gözünüze uzak mesafede kullanabilirsiniz. Çiçek figürlerinin işlendiği vitray çalışması bulunan görselimizde, BERKART VITRAY imzası bulunmaktadır.

Çerçevelemek ve asmak

Transparan cam vitray boyası, siyah cam vitray boyası, fırça, siyah kontür,  mat cam uyguladığınız bir vitray çalışmasında, çizilen figürün veya desenle ilgili içi fırça yardımıyla, pratik bir yolla dolgu boyası yapılabilir. Bu boyanan kısımlara cam kırıntıları doldurabilirsiniz.Genel olarak, tasarım şemali verme, kesme, boyama, bakır ya da alüminyum folyo ile sarma işlemi bittikten sonra lehimleme işlemlerini detaylı olarak kontrol ederek tamamlarsınız. Tamamen emin olmadan önce iç kısımlar, üzerinde bırakılan öne ve arkaya sarkan folyo payların lehimlenir ve yıkanmadan önce tüm lehimleme işlemleri tamamlanır. Cam kırıntılarının bulunduğu kısımlar kuruduktan sonra da boyanabilir, ardından tüm lehimleme işlemleri bittikten sonra yıkanabilir. Yaptığınız çalışmayı ister özel olarak çerçeveletebilir, ister kesilen camların etrafına tek tarafı yapışkanlı bakır folyo sararak ayrıca çerçeveleyebilirsiniz.

Özel olarak çinko çerçeveleme türlerinden faydalanabilirsiniz. Kurşunla uygulanan vitraylar için gayet uygundur. Kendinize özgü çerçeve materyalleri belirleyebilirsiniz. Zincirler kullanarak çerçeveleyebilir ve asabilirsiniz. Tel kullanarak el yordamıyla etrafına sarma işlemini yapabilir, ayrıca oluşturduğunuz deliklerden geçirerek kancalayabilirsiniz. Aynı kancalama yöntemi ile mekanlarınıza karakteristik öğeler katmak üzere, görsel açıdan uygun gördüğünüz bir tavan ya da duvar aparatına kanca ile sabitleyebilirsiniz. Yapacağınız çerçeveleme işleminden önce, mutlaka işlem yapılan yüzeyin kurumuş olmasına özen gösteriniz.

 Kendin yap projeleri (DIY) ile ilgileniyorsanız; ’Ahşap mobilya nasıl boyanır?’ yazımız da ilginizi çekebilir.

Need help with your home project?
Get in touch!

Highlights from our magazine